Cultuurgeschiedenis

Onze basiscursus loopt van oktober 2021 tot maart 2022 en omvat 18 lessen, telkens op maandag. U kunt in de lessenreeks in de voormiddag volgen (9u00-12u00) of in de namiddag (13u30-16u00).

• Lesdata in 2021: 11/10, 18/10, 25/10, 8/11, 22/11, 29/11, 6/12 en 13/12
• Lesdata in 2022: 10/01, 17/01, 24/01, 31/01, 7/02, 14/02, 21/02, 14/03, 21/03 en 28/03
  

Hieronder de 3 onderwerpen die we in het nieuwe seizoen behandelen. Neem contact op om in te schrijven want doordat we coronaproof werken, zijn het aantal plaatsen beperkt in vergelijking met de voorgaande jaren.

USA - A city on a hill

Een amerikaanse geschiedenis

In 1630 bedacht de puriteinse kolonist John Winthrop de uitdrukking 'A city on a hill', een 'stad op een heuvel', omdat de ogen van de hele wereld op zijn (nog toekomstige) Amerikaanse kolonie gericht zouden zijn. Hij baseerde zich op de Bergrede uit de Bijbel. De uitdrukking ging de geschiedenis in als de belichaming van het Amerikaans exceptionalisme. De presidenten Kennedy en Reagan spraken over hun land als 'de stralende stad op de heuvel'. De hele wereld kon immers baden in het licht van Amerika, het ideale land. Nu, in 2020, is de vraag of het licht van Amerika stilaan uitdooft. 

De eerste ontdekkingsreizigers gingen er op zoek naar gouden steden en de bron van de jeugd, later zochten Europese vluchtelingen er een onderkomen in de wildernis, en door bloed, zweet en tranen vormden ze die wildernis om tot een bloeiend, onafhankelijk land, "from sea to shining sea". Er waren winnaars en verliezers. En wie verloor, verloor alles, Amerika was altijd al een land van extremen. 

Welke kant zal het land opgaan? Wat zijn de onderstromen in een samenleving die konden leiden tot Trump, genocide, slavernij, en brutaal geweld, maar ook tot jazz, Roosevelt, de 'American Dream' en de maanlanding? In acht lessen trekken we alvast door de markante geschiedenis van de Verenigde Staten, met foto's en kunst ter illustratie, maar met de nadruk op de historische gebeurtenissen.  

Docent: Dimitri De Maesschalck studeerde Kunstwetenschappen aan de KUL en aan de Freie Universität te Berlijn. Hij publiceert regelmatig voor verschillende tijdschriften, geeft lezingen over kunst en schreef het boek Vlaanderen in de kunst. Hij werkt bij de VRT. 

EUROPA - De 18 e eeuw: hoofse barok en elegante kunst van het rococo

Tijdens de voorbije lezingen zagen we hoe rond 1600 in Rome het naturalisme van Caravaggio reageerde tegen het heersende maniërisme. Zijn stijl vond meteen navolging in Italië zelf, maar ook daarbuiten en vooral in de Nederlanden. Tegelijkertijd ontstond vanuit Bologna een tendens om terug te keren naar de heldere, rustige vormen van het classicisme. Maar deze rust evolueerde snel naar een ongebreidelde beweging. Met Bernini en Borromini bereikte de barok in Rome een absoluut hoogtepunt. 

Tijdens de volgende lezingen volgen we deze barokkunst van Rome naar Frankrijk, het nieuwe politieke en culturele brandpunt van Europa. En meer bepaald naar Versailles, waar rond de Zonnekoning een keur vooraanstaande kunstenaars een verbluffend gesamtkunstwerk neerzetten. Ook na de dood van de vorst blijft het land toonaangevend, maar de hoofse barok metamorfoseert tot de melancholische wereld van Watteau en tot de geraffineerde, elegante kunst van het rococo. Andere Europese hoven en steden volgen. Frisse kleuren en speelse taferelen veroveren Wenen, München, Venetië, Turijn, Potsdam en talloze andere plaatsen. Eindelijk treden ook Engelse kunstenaars in het voetlicht. In deze sfeer komen de ideeën van de Verlichting tot bloei. Die leiden op hun beurt weer tot een versobering. Dit neoclassicisme zal Europa nog tot diep in de 19de eeuw in de ban houden.       

Les 1 – Aan het hof van de Zonnekoning
Les 2 – Nieuwe technieken en nieuwe mensen
Les 3 – Rococo van Watteau tot Fragonard
Les 4 – De zwanenzang van de Serenissima
Les 5 – De hergeboorte van de Midden-Europese hoven na de Dertigjarige Oorlog
Les 6 – Engeland verschijnt ten tonele
Les 7 – Het neoclassicisme: neue Einfalt, stille Größe 

Docent: Stefan Van Camp studeerde Moderne-Geschiedenis in Leuven. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar het snijvlak tussen kunst en geschiedenis. Hij gidst in diverse musea en steden in binnen- en buitenland

CHINA - Pure schoonheid

Kunst en cultuur tijdens de Qing-dynastie (1644-1912)
Wanneer in de 17e eeuw nomadische stammen vanuit het noorden China binnenvallen, is het einde van de Ming-dynastie nog slechts een kwestie van tijd. In 1644 vestigen de Mantsjoes hun eigen dynastie onder de naam Qing, wat ‘puur’ betekent. Deze niet-Chinese dynastie die drie eeuwen standhoudt, zal de laatste keizerlijke dynastie zijn in de Chinese geschiedenis. 

In tegenstelling tot vroegere veroveraars zijn de Qing-keizers verfijnde en welopgevoede figuren, die openstaan voor de Chinese cultuur en zich graag laten adviseren door zowel Chinese als westerse geleerden. Sommigen van hen zoals Kangxi en Qianlong zijn niet enkel briljante strategen, maar ook grote liefhebbers en beschermers van kunst, literatuur, filosofie en wetenschap. De laatstgenoemde zou een persoonlijke collectie hebben gehad van meer dan 4000 kalligrafieën en schilderijen, die hij liet opnemen in catalogi.  

Tot ongeveer het midden van de 19e eeuw kennen zowat alle traditionele kunsten een bloei. Deze ontwikkeling zal later, naarmate de Qing-dynastie verzwakt, stagneren.

Kenmerkend voor de kunst van de Qing-periode is de mix en synthese van verschillende artistieke stijlen. Naast de klassieke stijlen die nog steeds en op hoog niveau worden beoefend, vinden ook nieuwe stijlen ingang. Zowel in de schilderkunst als in de kalligrafie gaan conservatisme en vernieuwing hand in hand. Westerse missionarissen introduceren technieken als perspectief en clair-obscur, tot dan toe onbekend in China. Ontwikkelingen in de porseleinindustrie, zoals het gebruik van heldere kleuren en nieuwe motieven spelen in op de vraag van buitenlandse markten. Religieuze en diplomatieke contacten stimuleren de bouw van boeddhistische tempels en bijhorende kunst.

Samen reizen we gedurende drie weken naar het rijk van de Mantsjoes. We ontmoeten er tal van kunstenaars en andere bijzondere figuren, waaronder ook een landgenoot, Ferdinand Verbiest sj, wiens sporen vandaag nog steeds terug te vinden zijn in het moderne Beijing. 

Docent: Patricia Konings studeerde sinologie aan de KU Leuven en de University of Pennsylvania (USA). Ze werkte zes jaar als wetenschappelijk assistent aan de KU Leuven. Sinds 1992 is ze bestuurslid en sinds december 2011 voorzitter van de School voor Comparatieve Filosofie Antwerpen vzw. Ze geeft regelmatig lezingen over de Chinese cultuur voor diverse organisaties.

Naast deze langlopende basiscursus cultuurgeschiedenis, hebben we ook korte themacursussen, waar we gedurende enkele weken dieper ingaan op een bepaalde periode.